Klimaat, natuur en biodiversiteit
Eeuwenlang was Amsterdam berucht om haar vieze grachtenwater. Pas met de bouw van de Oranjesluizen en het gemaal Zeeburg in de negentiende eeuw kwam hier verandering in.
Fotografie: Frans Ruiter
Biodiversiteit in de Amsterdamse grachten
De afgelopen decennia is de kwaliteit van het grachtenwater sterk verbeterd. Waternet, het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de Gemeente Amsterdam zorgen ervoor dat het water in de grachten schoon blijft. Mede daardoor bieden Amsterdam en haar grachten tegenwoordig een opvallend rijke biodiversiteit. De hoge biodiversiteit heeft onder andere te maken met het schone water. Daarnaast draagt de combinatie van zoet en zout water in Amsterdam en het feit dat Amsterdam onderdeel is van een belangrijke trekroute van vissen bij aan een rijke biodiversiteit. Deze factoren zorgen ervoor dat er in het IJ vissen zwemmen zoals bot, zeebaars, zeeforel, kabeljauw en schol. In de zoetere delen van het IJ en in de grachten zijn soorten terug te vinden zoals witvis, karper, snoek, snoekbaars en paling. In totaal zwemmen in de grachten, havens en het IJ maar liefst 65 verschillende soorten zoet- en zoutwatervissen.
Verder trekt het grachtenwater ook veel vogels aan die de stad gebruiken als voedselgebied. Opvallende nieuwe bewoners van de grachten zijn de fuut en de meerkoet. Zij voeden zich respectievelijk met vis, planten en mossels, wat aangeeft dat de grachten voldoende voedsel kunnen bieden.
Het grachtenwater wordt ook goed schoongehouden door Waternet. Dagelijks wordt drijfvuil uit de grachten gevist en een aantal keer peer jaar wordt het gebied rondom de grachten schoongemaakt.
De gevolgen van klimaatverandering
Ook planten en bomen doen het goed aan de grachten. Amsterdam is met haar honderd kilometer aan gracht- en kademuren rijk aan veel verschillende soorten muurplanten. In 2017 ging de stad uit van maar liefst 270.000 bomen, ongeveer een boom per drie inwoners. Bomen zijn niet alleen belangrijk voor het stadsgezicht, ze zijn er ook voor de klimaatbestendigheid van de stad. Ze zorgen namelijk voor een verkoelend effect doordat ze veel water verdampen.
De afgelopen decennia werd ook Amsterdam geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering. Vooral het stijgen van de zeespiegel zal er in de toekomst voor zorgen dat het waterpeil van de stad niet altijd op hetzelfde niveau kan blijven. In het geval van zeespiegelstijging is Amsterdam afhankelijk van de techniek van malen, het wegpompen van water. Door middel van malen kunnen Amsterdam en Amstelland het juiste waterpeil behouden. Als het water in het IJ te hoog komt te staan worden de sluizen tussen Amsterdam en het IJ gesloten en zorgt gemaal Zeeburg dat het teveel aan water weggevoerd wordt. Het gevolg van klimaatverandering voor Amsterdam zal dus zijn dat de stad meer maalcapaciteit nodig heeft. Daarvoor zou er een nieuw gemaal gebouwd moeten worden dat meer water naar het IJmeer kan afvoeren.
Ook de verzakkingen van oude panden in de binnenstad is het gevolg van klimaatverandering. De lange periodes van droogte die door klimaatverandering optreden zorgen voor een daling van het grondwaterpeil. Hierdoor komen de houten palen onder de grachtenpanden droog te staan waardoor deze verpulveren.
Bron: Gemeente Amsterdam